Poslednjeg dana jula, „sedma umetnost“ ostala je bez još jednog
velikog reditelja. Nakon Bergmana, u večnost je otišao i veliki
italijanski sineasta Mikelanđelo Antonioni; bio je to autor kojeg
su kritičari ne samo po stilskim karakteristikama, već i po
značaju svrstavali negde između Felinija, Bergmana i Robera
Bresona. Na njegov filmski opus uticala je filozofija
egzistencijalizma, a mnogi su ga smatrali i rodonačelnikom
fenomenalističkog filma. Ipak, veći deo kritike ranog Antonionija
definiše kao neorealistu duše, koji težište sa
socijalno-ekonomskog kompleksa (karakterističnog za neorealizam)
prebacuje na psihološki aspekt ličnosti junaka.
Antonioni je prva rediteljska iskustva stekao kao asistent slavnog
francuskog reditelja Marsela Karnea („Večernji posetioci“, 1942),
da bi samostalnu rediteljsku karijeru započeo dokumentarcem o
teškom životu ribara oko reke Po. Njegov prvi dugometražni igrani
film „Hronika jedne ljubavi“ (1950), inspirisan prozom Čezarea
Pavezea i Alberta Moravije, predstavlja psihološka dramu sa
elementima detektivskog filma. |
Mikelanđelo Antonioni |
Već ovim filmom Antonioni je potvrdio svoj rediteljski talenat
koji će vrhunac doživeti početkom šezdesetih u četiri filma koji
predstavljaju svojevrsni ciklus: „Avantura“ (1960), „Noć“ (1961),
„Pomračenje“ (1962) i „Crvena pustinja“ (1964); junaci ovih
filmova su sličnog društvenog položaja, dezorijentisani i u
potrazi za sopstvenim identitetom.
Nova faza Antonionijevog stvaralaštva nastaje njegovim napuštanjem
Italije, najpre u Veliku Britaniju gde snima možda svoj
najpoznatiji (po nekima i najbolji, ali svakako najkultniji) film
„Blow Up“ („Uvećanje“, 1966); zanimljivost vezana za našu
kinematografiju jeste učešće ovog Antonionijevog filma na
festivalu u Kanu 1967. godine kada je unapred favorizovan kao
potencijalni dobitnik Zlatne palme (što se na kraju i dogodilo),
iako su mnogi smatrali da je pravi pobednik Festivala trebalo da
postane film Aleksandra Saše Petrovića „Skupljači perja“, koji je
na kraju morao da se zadovolji specijalnim priznanjem. Antonioni u
Americi realizuje „Zabriskie Point“ (1970) i „Profesiju: reporter“
sa Džekom Nikolsonom(1975). Deset godina kasnije doživljava
moždani udar, usled čega ostaje paralizovan i bez mogućnosti
govora. Uprkos tom nepremostivom hendikepu da sam režira, po
njegovim instrukcijama Vim Venders 1995. godine snima film „Beyond
the Clouds“ (američki naziv), a iste godine Američka filmska
akademija mu u noći Oskara dodeljuje specijalnu nagradu sa
obrazloženjem „za priznanje njegovog pripadanja među najveće
vizuelne stiliste kinematografije“ (Antonioni je najbliži Oskaru
bio kada je za „Uvećanje“ nominovan u kategorijama za najbolju
režiju i scenario). Poslednja dva filma koja je potpisao kao
reditelj bili su autobiografski dokumentarni „Michelangelo Eye to
Eye“ (takođe američki naziv) i omnibus „Eros“ koji je zajednički
režirao sa Stivenom Soderbergom i Vongom Kar Vaijem.
Antonionijev opus najbolje je sažeo Tomazo Kjareti koji je jednom
prilikom zapisao:“On ostaje vezan za zemlju i za čoveka, a nebo
prepušta anđelima i pticama“.
|