Škubonja je u filmsku avanturu krenuo kao producent, scenarista
i konačno reditelj dokumentarnih filmova.Opus započinje
udarnički ,ARMIJA GRADI (1950), promoviše samoupravljanje
GRAĐANI UPRAVLJAJU (1959) dok u poznim godinama se sve više
okreće u avanturu namenskog filma, onim koji bi i danas možda
bio aktuelan CRVENA ZASTAVA – KRAGUJEVAC (1973), MAKEDONIJA –
PRIVREDNI MOZAIK (1973). Izvestan trag ostavlja i kao direktor
’Zvezda filma’.
Ipak sebe u nejugonostalgičnu kinematografiju ugrađuje kroz
igrane filmlove , dva shizofreno neujednačena ali zanimljiva
dela.
Pedagoška poema IZGUBLJENA OLOVKA (1960) naslanja se na
makarenkovsku tradiciju velikog uspeha PIONIRA I DVOJKE, jednog
od prvih međunarodnih uspeha kinematografije stešnjene između
gvozdenog zida. Iako dekupaž odiše diletantizmom, neka plemenita
naivnost, i otmenost Mire Nikolič gotovo da prizivaju
nostalgiju, za sistem obrazovanja sa ljudskim licem ,i vreme
kada je produkcija imala izvestan standard od građene
scenografije, spektakularnog pejzaža pa do sovjetski inspirisane
fotografije kojom dominira chiaro-scuro i radikalni rakursi.
Didaktika je bila prevaziđena već u vreme kada je film snimljen.
NIZVODNO OD SUNCA (1969) nastaje u uzbudljivim i prvratničkim
vremenima, i refleksan je pokušaj starog filmadžije da napravi
socijalnu dramu sa ponešto strasti. Film otkriva njegov
potencijal za rad sa glumcima, a podela je nepogrešiva, Burduš
Janičijević, Olivera Marković, Dina Rutić, i veliki evropski
mačo talenti, rano preminuli Aco Gavrić i promoter
gastarbajterske špageti vestern karijere, Gidra Bojanić, poznat
i kao Anthony Gidra, koji je tih đezdesetih godina pobunjenim
studentima nudio da kupi tenkove od svojih deviznih honorara.
Bar je tako tvrdio Živojin Pavlović.
Ali Škubonjin razbarušeni akademizam ne može da se takmiči sa
cunamijem ’crnog talasa’.
Povlači se u mirne vode namenskih filmova, a poslednji snima u
bližem zavičaju ĐIBENIK, JUČE, DANAS, SUTRA (1983). Njegov
nestanak sa filmske scene desio se pre četvrt veka, a sasvim
tiho otišao je sa životne pozornice jugoslovenski filmadžija
Fedor Škubonja. Ili će to neki budući istoričari demantovati i
staviti u neku drugu i manju fijoku.
|